Autor: Aneta Gienibor

Spotkanie Użytkowników CAMS i C3S – agenda

Napisane przez Aneta Gienibor w dniu 15 października, 2025. Opublikowano w Aktualności.

W imieniu Zakładu Modelowania Atmosfery i Klimatu w IOŚ-PIB serdecznie zapraszamy do udziału w konferencji „Krajowy Program Współpracy COPERNICUS – Jakość Powietrza i Klimat”, która odbędzie się w dniach 22 – 23 października 2025 r. w siedzibie IOŚ-PIB w Warszawie przy ul. Słowiczej 32.

Pierwszy dzień poświęcony jest zagadnieniom zawiązanym z monitorowaniem i oceną jakości powietrza oraz wpływem zanieczyszczeń atmosferycznych na zdrowie i środowisko. W drugim dniu skoncentrujemy się na prognozowaniu i analizie zjawisk klimatycznych oraz zagadnieniach związanych z planami adaptacji.

REJESTRACJA

Udział w wydarzeniu jest bezpłatny

Kontakt: cams_ncp@ios.edu.pl

AGENDA
22 października – Jakość Powietrza

9:15 -9:45 – Rejestracja uczestników w formule stacjonarnej

9:45 -10:00

Powitanie uczestników

Sesja 1: Pomiary jakości powietrza

10:00-10:15	Zmiany w monitoringu jakości powietrza w związku z implementacją dyrektywy AAQD Magdalena Karnas (Główny Inspektorat Ochrony Środowiska)
10:15-10:30	Profilowanie jakości powietrza w troposferze i dolnej stratosferze z wykorzystaniem nowej sondy opartej na nisko-kosztowych czujnikach SPS-30 Michalina Broda (Uniwersytet Warszawski)
10:30 – 10:45	Badanie zmienności pionowej własności optycznych aerozolu z wykorzystaniem czujników zainstalowanych na PKiN w Warszawie Krzysztof Markowicz (Uniwersytet Warszawski)
10:45-11:00	Automatyczna detekcja alergennych ziaren pyłku z użyciem urządzenia Swisens Poleno Jupiter w latach 2024-2025, Wrocław Szymon Tomczyk (Uniwersytet Wrocławski)
11:00-11:45	Krajowy program współpracy CAMS NCP bis Zakład Modelowania Atmosfery i Klimatu (IOŚ-PIB) – Struktura projektu CAMS NCP bis – Joanna Strużewska – Downscaling i weryfikacja prognoz – Paweł Durka – Emisje – Grzegorz Jeleniewicz – Wykorzystanie danych krajowych Poland-AOD – Krzysztof Markowicz – Wpływ jakości powietrza na zdrowie (demonstrator) – Joanna Strużewska, Paulina Jagiełło – Wpływ promieniowania UV z CAMS na bezpieczny czas opalania (demonstrator) Agnieszka Czerwińska – Prognoza dla systemów fotowoltaicznych (demonstrator) – Aleksander Norowski – Plany szkoleń i szkoła letnia – Aleksandra Starzomska

11:45 – 12:15 Przerwa kawowa

Sesja 2: Modelowanie jakości powietrza

12:15 – 12:30	Udział źródeł i transport transgraniczny w Polsce w 2024 Aleksander Norowski (IOŚ-PIB)
12:30 – 12:45	Epizody napływu pyłu pustynnego – dane CAMS, detekcja i wykorzystanie praktyczne Maciej Jefimow (IOŚ-PIB)
12:45-13:00	Ocena dokładności wybranych systemów modelowania jakości powietrza w skali lokalnej: Trzy eksperymenty terenowe w obszarach o zróżnicowanej rzeźbie terenu Mateusz Rzeszutek (AGH)

Sesja 3: Pomiary satelitarne składu chemicznego atmosfery

13:00 – 13:15	Wkład EUMETSAT do satelitarnego monitorowania jakości powietrza i gazów cieplarnianych Dominika Leskow-Czyżewska (Eumetsat)
13:15 – 13:30	Repozytorium atmosferycznych danych satelitarnych CAMS NCP i analizy NH3 z instrumentu IIASI w projekcie CAMEO Karol Przeździecki (IOŚ-PIB)
13:30 – 13:45	Asymilacja danych satelitarnych w serwisie CAMS Joanna Strużewska (IOŚ-PIB)

13:45 – 14:45 przerwa obiadowa

Sesja 4: Scenariusze redukcji emisji

14:45 – 15:00	Wysokorozdzielcze scenariusze emisji na potrzeby Krajowego Programu Ochrony Powietrza z analizą możliwości wykorzystania narzędzi CAMS Agnieszka Bartocha (KOBiZE)
15:00-15:15	Wpływ jakości powietrza na zdrowie – wyniki projektu ReduCost Paweł Durka (IOŚ-PIB)
15:15-15:30	Wpływ redukcji zanieczyszczeń powietrza na zmiany w strumieniach promieniowania słonecznego w ostatnich dekadach Olga Zawadzka-Mańko, Szymon Kłapiński (Uniwersytet Warszawski)

15:30-17:00 Szkolenie danych CAMS/C3S (Edycja I)

23 października – Klimat

9:00 -9:30 – Rejestracja uczestników w formule stacjonarnej

9:30 -9:40

Powitanie uczestników

9:40-10:00	PL1GD-T: wysokorozdzielczy gridowy klimatologiczny zbiór danych temperatury dla obszaru Polski Adam Jaczewski (IMGW)
10:00-10:20	Ocena wpływu warunków meteorologicznych na stan zdrowotny lasów w Polsce, na podstawie danych z reanalizy ERA5 i wskaźników spektralnych MODIS Kinga Kulesza (IOŚ-PIB)
10:20-10:40	Detekcja i współwystępowanie zjawisk ekstremalnych na podstawie reanaliz C3S Karol Przeździecki, Maria Kłeczek (IOŚ-PIB)
10:40 – 11:00	Miejskie Wyspy Ciepła z perspektywy satelitarnej – analiza, monitoring i wsparcie działań adaptacyjnych Radosław Gurdak (Polska Agencja Kosmiczna)
11:00-11:20	Projekt Climate_CRICES: dane w służbie planowania adaptacji Anna Uciechowska-Grakowicz (Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu)

11:20 – 11:50 Przerwa kawowa

11:50-12:10	Prognozy sezonowe C3S – weryfikacja dla obszaru Polski i koncepcja udostępniania Maciej Jefimow (IOŚ-PIB)
12:10-12:30	Ryzyko klimatyczne – scenariusze klimatyczne w sektorze ubezpieczeń Michał Krzemiński (Milliman)
12:30-12:50	Projekcje klimatyczne w XXI od Klimada2.0 do Klimada3.0 Joanna Strużewska (IOŚ-PIB)
12:50-13:10	Regionalne Plany Adaptacji Małgorzata Hajto (IOŚ-PIB)
13:10-13:30	Destination Earth Data Lake – Jeden punkt dostępu, dziesiątki źródeł, setki kolekcji danych Patryk Grzybowski (CloudFerro S.A.)

13:30-13:45 Podsumowanie konferencji

13:45-14:45 przerwa obiadowa

15:00-16:30 Szkolenie danych CAMS/C3S (Edycja II)

Serdecznie zapraszamy do udziału oraz rozpowszechnienia informacji o wydarzeniu!

Zapraszamy na Spotkanie Użytkowników CAMS i C3S

Napisane przez Aneta Gienibor w dniu 16 września, 2025. Opublikowano w Aktualności.

🔹 22 października – Jakość powietrza

Obszary tematyczne:

Modelowanie i pomiary składu chemicznego atmosfery (z uwzględnieniem zanieczyszczeń gazowych, pyłowych i pyłków roślin)
Obserwacje satelitarne atmosfery, detekcja obszarów źródłowych, źródła emisji
Zdrowotne skutki zanieczyszczenia powietrza

🔹 23 października – Zmiany klimatu i ryzyko klimatyczne

Obszary tematyczne:

Prognozy sezonowe
Zjawiska ekstremalne
Ocena ryzyka klimatycznego
Projekcje klimatyczne i plany adaptacji

REJESTRACJA

Zapraszamy do podzielenia się Państwa doświadczeniami w ramach zaproponowanych tematów i zgłoszenia prezentacji (preferowane wystąpienia stacjonarnie).

Planujemy również̇ popołudniowe sesje posterowe z myślą̨ o doktorantach i młodych naukowcach oraz krótkie szkolenie korzystania z repozytoriów danych CAMS i C3S.

Udział w wydarzeniu jest bezpłatny

Kontakt: cams_ncp@ios.edu.pl

Publikacja naukowa – Zmiany jakości powietrza w Polsce w 2020 roku – wpływ pandemii COVID-19

Napisane przez Aneta Gienibor w dniu 15 września, 2025. Opublikowano w Aktualności.

W czasopiśmie Environmental Sciences Europe ukazała najnowsza publikacja Zakładu Modelowania Atmosfery i Klimatu z IOŚ-PIB: „Changes in air quality in Poland in 2020 in the context of the COVID-19 pandemic: spatial and seasonal analysis”. Artykuł jest dostępny w formule open access i można się z nim zapoznać pod tym linkiem: https://enveurope.springeropen.com/articles/10.1186/s12302-025-01149-y

W pracy przedstawiono szczegółową analizę jakości powietrza w Polsce w 2020 roku, czyli w okresie, gdy pandemia COVID-19 w istotny sposób wpłynęła na funkcjonowanie gospodarki oraz mobilność społeczeństwa. Celem pracy badawczej było uchwycenie, w jakim stopniu ograniczenia związane z lockdownem przełożyły się na zmiany stężeń zanieczyszczeń powietrza. W badaniach wykorzystano dane z sieci pomiarowej Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska i przeanalizowano sezonowe oraz przestrzenne różnice w stężeniach pyłów zawieszonych PM10 i PM2.5, dwutlenku azotu oraz benzo(a)pirenu, porównując je z wynikami z roku 2019.

Uzyskane wyniki pokazują, że najbardziej wyraźne i jednoznaczne zmiany dotyczyły dwutlenku azotu, którego stężenia znacząco spadły w dużych miastach, szczególnie w okresach obowiązywania ścisłych ograniczeń w ruchu drogowym. W przypadku pyłów zawieszonych również obserwowano obniżenia stężeń, jednak ich skala była bardziej zróżnicowana, a sam efekt w dużej mierze zależał od warunków meteorologicznych i struktury lokalnych emisji. Analiza benzo(a)pirenu nie pozwoliła z kolei na wskazanie jednoznacznego trendu, co wynika z faktu, że w Polsce jego głównym źródłem pozostaje indywidualne ogrzewanie budynków, niezależne od ograniczeń pandemicznych.

Rozkład przestrzenny różnic stężeń dwutlenku azotu pomiędzy rokiem 2020 a 2019; panel lewy – różnica stężeń średniorocznych, panel prawy – różnica stężeń w II kwartale (źródło danych: Państwowy Monitoring Środowiska – Główny Inspektorat Ochrony Środowiska. Opracowanie: IOŚ-PIB)

Szczególnie interesujące okazały się różnice przestrzenne. W południowej Polsce, gdzie emisje komunikacyjne i przemysłowe odgrywają dużą rolę, spadki były bardziej widoczne, podczas gdy w niektórych regionach, takich jak północno-wschodnia część kraju, obserwowano lokalne wzrosty lub brak wyraźnych zmian. Tego rodzaju kontrasty podkreślają złożoność zjawiska i pokazują, że poprawa jakości powietrza w czasie pandemii nie była procesem jednolitym.

Podsumowując, pandemia COVID-19 uwidoczniła, jak silnie jakość powietrza reaguje na zmniejszenie aktywności transportowej i częściowo gospodarczej. Jednocześnie wyniki badania wskazują, że trwała poprawa wymaga systemowych działań ograniczających emisje, które będą skuteczne niezależnie od wyjątkowych sytuacji takich jak lockdown. Wyniki pracy ZMAiK stanowią bazę do dalszych badań oraz mogą zostać wykorzystane w dyskusjach na temat polityki środowiskowej i działań na rzecz poprawy jakości powietrza w Polsce.

🌍 Webinarium z okazji Międzynarodowego Dnia Czystego Powietrza dla Błękitnego Nieba 2025

Napisane przez Aneta Gienibor w dniu 3 września, 2025. Opublikowano w Aktualności.

Serdecznie zapraszamy do udziału w wyjątkowym webinarium organizowanym przez Koalicję na rzecz Klimatu i Czystego Powietrza (CCAC) z okazji Międzynarodowego Dnia Czystego Powietrza dla Błękitnego Nieba 2025.

📅 Termin: 8 września 2025 r.
🕒 Godzina: 15:30 CEST

Wydarzenie pod hasłem „Przyspieszenie działań na rzecz czystego powietrza” będzie okazją do poznania nowych narzędzi i zasobów wiedzy, które zostały zaprezentowane podczas konferencji Tools For 2025 and Beyond. Ich celem jest wsparcie menedżerów ds. jakości powietrza na całym świecie w podejmowaniu skutecznych działań.

Dodatkowo EKG ONZ uruchomi nowy program e-learningowy poświęcony monitorowaniu skutków zanieczyszczenia powietrza zgodnie z Konwencją.

👉 Rejestracja dostępna jest za pośrednictwem strony internetowej wydarzenia.

https://www.ccacoalition.org/events/accelerating-clean-air-action-new-tools-2025-and-beyond

Zachęcamy do udziału!

9. Zgromadzenie Ogólne CAMS – rejestracja wciąż otwarta!

Napisane przez Aneta Gienibor w dniu 25 sierpnia, 2025. Opublikowano w Aktualności.

Zapraszamy na 9. Zgromadzenie Ogólne CAMS!

W dniach 3-5 września 2025 r. w Pradze odbędzie się 9. Zgromadzenie Ogólne Copernicus Atmosphere Monitoring Service (CAMS). Wydarzenie poświęcone będzie zagadnieniom związanym z obserwacją atmosfery, jakością powietrza oraz emisjami.

Spotkanie w formule hybrydowej obejmuje sesje plenarne, dyskusje przekrojowe, wydarzenia towarzyszące oraz liczne możliwości nawiązywania kontaktów. Udział wezmą przedstawiciele wiodących instytutów badawczych i organizacji partnerskich programu Copernicus.

Korzyści z udziału:

Dostęp do aktualnych badań dotyczących monitorowania atmosfery, jakości powietrza i prognoz emisji.
Udział w merytorycznych dyskusjach z udziałem międzynarodowych ekspertów.
Możliwość śledzenia plenarnych wystąpień także w formule online.

Najważniejsze informacje:

Udział w wydarzeniu jest bezpłatny i otwarty dla wszystkich zainteresowanych tematyką CAMS.
Rejestracja na udział stacjonarny w Pradze możliwa jest do 29 sierpnia 2025 r. (EOB).
Po tym terminie nadal będzie możliwa rejestracja na transmisję sesji plenarnych online.

Rejestracja przebiega przez stronę wydarzenia:
https://events.ecmwf.int/event/448/registrations/305/

Sentinel-5A: globalne spojrzenie w atmosferę – kolejny krok milowy monitoringu powietrza

Napisane przez Aneta Gienibor w dniu 12 sierpnia, 2025. Opublikowano w Aktualności, Emisje, Gazy cieplarniane, Jakość powietrza, Promieniowanie UV i ozon, Skład atmosfery z satelity.

12 sierpnia 2025 roku na orbitę zostanie wyniesiony satelita MEteop-SG Satelite A1 z zespołem instrumentów Sentinel-5A na pokładzie. Jest to kluczowy element programu Copernicus. Instrument UVNS (Ultraviolet, Visible, Near and Shortwave Infrared Spectrometer) umożliwi globalne, codzienne pomiary składu atmosfery z rozdzielczością około 7 km. Zakres pomiarów obejmie m.in. dwutlenek azotu (NO₂), ozon (O₃), dwutlenek siarki (SO₂), tlenek węgla (CO), metan (CH₄), formaldehyd (HCHO), związki CHOCHO, aerozole i chmury.

Satelita MetOp-SG A1 z zespołem instrumentów Sentinel-5A na pokładzie będzie okrążał Ziemię po orbicie polarnej, dostarczając pełną globalną pokrywę danych w ciągu 24 godzin. Sentinel-5A będzie współpracować z geostacjonarnym Sentinel-4A, zapewniając połączenie częstych obserwacji nad Europą z globalnym zasięgiem pomiarów.

Wizualizacja satelity MetOp-SG A1 z instrumentem Sentinel-5A na tle Ziemi (żródło: ESA/EUMETSAT).

Zaawansowane narzędzie do badania atmosfery

Sercem zespołu instrumentów Sentinel-5A jest instrument UVNS (Ultraviolet, Visible, Near and Shortwave Infrared Spectrometer). Spektrometr ten pracuje w zakresie od ultrafioletu po krótką podczerwień (270–2385 nm) i pozwala na jednoczesne monitorowanie szeregu gazów i cząstek atmosferycznych, w tym:

dwutlenku azotu (NO₂),
ozonu (O₃),
dwutlenku siarki (SO₂),
tlenku węgla (CO),
metanu (CH₄),
formaldehydu (HCHO),
innych związków organicznych oraz aerozoli i chmur.

Rozdzielczość przestrzenna pomiarów wynosi około 7 km, a szerokość pasa obserwacji — 2670 km. Dzięki temu Sentinel-5A będzie w stanie uzyskać pełne globalne pokrycie pomiarami w ciągu 24 godzin.

Dane misji trafią do Copernicus Atmosphere Monitoring Service (CAMS) oraz Copernicus Climate Change Service (C3S), wspierając prognozowanie jakości powietrza, monitorowanie emisji, analizy klimatyczne i polityki środowiskowe. Start misji jest planowany na 12 sierpnia 2025 r. z Gujany Francuskiej.

Więcej informacji na stronie Europejskiej Agencji Kosmicznej:

https://www.esa.int/Applications/Observing_the_Earth/Meteorological_missions/MetOp_Second_Generation/Watch_MetOp-SG-A1_and_Sentinel-5_launch

transmisja zaczie się 13.08 o godzinie 1:50 CEST. Start rakiety Ariane 6 z Europejskiego kosmodromu w Kourou w Gujanie Francuskiej, planowany jest 02:37 CEST (12 sierpnia o 21:37 czasu lokalnego w Kourou)

https://www.esa.int/ESA_Multimedia/ESA_Web_TV

Najbardziej zanieczyszczone miasta świata – 2024/2025

Napisane przez Aneta Gienibor w dniu 25 lipca, 2025. Opublikowano w Aktualności, Emisje, Gazy cieplarniane, Jakość powietrza, Promieniowanie UV i ozon, Skład atmosfery z satelity.

Z roku na rok jakość powietrza w wielu miastach na świecie dramatycznie się pogarsza. Najnowsze raporty pokazują, że aż 83 z 100 najbardziej zanieczyszczonych miast świata znajduje się w samych Indiach. Problem ten nie dotyczy jednak tylko jednego kraju – smog i pyły zawieszone stały się globalnym zagrożeniem, szczególnie w dużych, szybko rozwijających się miastach.

Byrnihat – lider rankingu smogu

Najgorszą jakość powietrza w 2024 roku zanotowano w indyjskim Byrnihat. Średnie roczne stężenie pyłu PM2.5 wynosiło tam aż 128 µg/m³. Dla porównania, zalecany przez WHO bezpieczny poziom to 5 µg/m³. Taki wynik oznacza, że mieszkańcy tego miasta oddychają powietrzem 25 razy bardziej zanieczyszczonym, niż powinno.

Powód? Intensywne spalanie biomasy i węgla, emisje przemysłowe i niemal brak skutecznych regulacji ochrony środowiska.

Delhi – stolica w smogu

Delhi, największe miasto w Indiach, od lat zmaga się z zatrważającym poziomem zanieczyszczeń. Średni poziom PM2.5 przekracza tu 108 µg/m³, a jesienią i zimą – w sezonie tzw. „duszącej mgły” – smog osiąga rekordowe stężenia. Wiele szkół zostaje wtedy zamykanych, a mieszkańcy zaleca się, by nie wychodzili z domów bez masek ochronnych.

Lahore i Dhaka – problem rozciąga się dalej

W Pakistanie miasto Lahore regularnie znajduje się w światowej czołówce pod względem zanieczyszczenia powietrza. Poziom PM2.5 sięga tam nawet 150 µg/m³. Gęsty smog ogranicza widoczność, utrudnia oddychanie i wpływa na zdrowie milionów ludzi.

Równie poważny problem ma stolica Bangladeszu – Dhaka, gdzie średnie stężenie pyłu wynosi około 73 µg/m³. Do głównych źródeł należą ruch uliczny, przemysł i spalanie odpadów.

Dlaczego powietrze jest tak zanieczyszczone?

Zanieczyszczenia powietrza to głównie skutek:

spalania węgla, ropy, drewna i odpadów (np. na polach rolnych),
emisji przemysłowych i samochodowych,
braku zieleni i przewietrzania miast,
oraz słabej polityki środowiskowej i niskiego poziomu kontroli emisji.

Skutki zdrowotne

Zanieczyszczone powietrze może prowadzić do poważnych chorób, takich jak:

astma, przewlekłe zapalenie oskrzeli,
choroby układu krążenia i oddechowego,
nowotwory,
u dzieci – opóźnienia rozwoju płuc i problemy z koncentracją.

Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że każdego roku ponad 7 milionów ludzi na świecie umiera przedwcześnie z powodu zanieczyszczenia powietrza.

Czy coś się zmienia?

Niektóre kraje próbują walczyć z problemem. Indie wdrażają normy emisji BSVI, ograniczają ruch pojazdów w miastach, a w takich miejscach jak Delhi wprowadzono programy ograniczające spalanie śmieci i pylenie z placów budowy.

Wietnam planuje, że do 2030 roku wszystkie taksówki w Hanoi będą elektryczne. Jednak wciąż są to działania punktowe, a problem pozostaje globalny.

Co można zrobić?

Choć jako jednostki nie rozwiążemy problemu globalnego, możemy chronić siebie i zwiększać świadomość:

śledź codzienne wskaźniki AQI w swojej okolicy,
ograniczaj spacery i aktywność fizyczną przy złej jakości powietrza,
używaj masek z filtrem (np. FFP2),
wspieraj lokalne działania na rzecz zieleni i czystego transportu,
w domu – korzystaj z oczyszczaczy powietrza.

Podsumowanie

Zanieczyszczenie powietrza to problem, który dotyka milionów ludzi na całym świecie. Miasta takie jak Byrnihat, Delhi czy Lahore są tylko najbardziej widocznym przykładem. Bez radykalnych działań na poziomie lokalnym i międzynarodowym, sytuacja będzie się pogarszać. Dobrze poinformowani mieszkańcy to pierwszy krok do zmiany.

Chcesz porównać te dane z sytuacją w Polsce? Sprawdź naszą mapę jakości powietrza i zobacz, jak wygląda Twój region dziś.

Prognoza jakości powietrza

Nowy raport CAMS 2024: Jakość powietrza w Europie

Napisane przez Aneta Gienibor w dniu 21 lipca, 2025. Opublikowano w Aktualności, Emisje, Gazy cieplarniane, Jakość powietrza, Promieniowanie UV i ozon, Skład atmosfery z satelity.

Copernicus Atmosphere Monitoring Service (CAMS) opublikował 10. doroczny raport oceniający jakość powietrza w Europie, zawierający dane za rok 2024. Tegoroczna edycja została przygotowana w nowej szacie graficznej, z myślą o lepszym przekazie kluczowych informacji dla użytkowników polityki środowiskowej, ekspertów oraz opinii publicznej.

Raport CAMS oparty jest na połączeniu nowoczesnego modelowania jakości powietrza i danych pomiarowych dostarczanych przez państwa członkowskie UE. Zawiera kompleksowe zestawienie głównych wskaźników jakości powietrza (O₃, NO₂, PM10, PM2.5) oraz analizę najważniejszych epizodów smogowych w 2024 roku, ich źródeł i mechanizmów powstawania.

link do strony źródłowej raportu

Najważniejsze wnioski z raportu CAMS 2024:

Spadek stężeń NO₂ – kontynuacja trendu spadkowego od 2013 r., szczególnie widoczna w Europie Zachodniej.
Niższe poziomy PM10 i PM2.5 – dzięki sprzyjającym warunkom meteorologicznym (mokre i ciepłe zimy) oraz ograniczeniom emisji z ogrzewania indywidualnego.
Epizody ozonowe – największe przekroczenia wartości docelowych w lipcu i sierpniu, głównie w Europie Wschodniej.
Zanieczyszczenia transgraniczne – epizody pyłu saharyjskiego i transportu PM2.5 przez granice państw były nadal istotnym zjawiskiem.
Wyjątkowe zjawiska naturalne – takie jak rekordowe pożary w Portugalii we wrześniu czy dwie duże fale pyłu znad Sahary w styczniu i marcu/kwietniu.

1. Przekroczenia rocznych norm dla NO₂ (μg/m³)

*Obszary w Europie przekraczające roczne dopuszczalne stężenie NO₂ w 2024 r. – stara norma 40 μg/m³ i nowa 20 μg/m³*

Mimo ogólnego spadku stężeń NO₂, przekroczenia nadal występowały w gęsto zaludnionych i uprzemysłowionych regionach.

2. Liczba dni z przekroczeniami PM10 i PM2.5

*Liczba dni w 2024 r. z przekroczeniem dobowych wartości granicznych dla PM10 i PM2.5*

Przeważająca część Europy spełniała normy, choć występują lokalne przekroczenia – głównie w sezonie grzewczym –w Europie Środkowej i Wschodniej. Zmniejszony popyt na ogrzewanie i korzystne warunki pogodowe pomogły ograniczyć epizody pyłowe.

3. Pył saharyjski – skład chemiczny PM10 w Maladze

*Udział różnych składników chemicznych w PM10 podczas epizodu saharyjskiego w Maladze (15 – 8 stycznia)*

W styczniu 2024 wystąpił jeden z największych epizodów transportu pyłu saharyjskiego, obejmujący znaczne obszary Europy Środkowej. Odnotowano rekordową liczbę dni z przekroczeniem normy PM10.

4. Wkład krajów do stężeń PM2.5 w Paryżu

*Udział krajów w stężeniu PM2.5 w Paryżu podczas epizodu w styczniu 2024 r.*

Emisje lokalne z Francji odpowiadały za 42% zanieczyszczeń, ale znaczący udział miały też Niemcy, Belgia i Polska. Potwierdza to transgraniczny charakter epizodów PM2.5.

5. Sektorowy udział w epizodzie ozonowym – Amsterdam

*Udział sektorów emisji w stężeniach ozonu w Amsterdamie (20 lipca 2024 r.)*

Największy wpływ miały emisje z transportu drogowego i przemysłu. Długotrwała obecność ozonu w atmosferze sprawia, że nawet odległe źródła mogą przyczyniać się do lokalnych przekroczeń.

6. Kalendarium głównych epizodów zanieczyszczeń (2024)

*Najważniejsze epizody smogowe w Europie w 2024 r. – kalendarium i zasięg*

Wykres przedstawia siedem głównych epizodów zanieczyszczeń, ich daty, typ (pył, ozon, PM2.5) oraz zakres przestrzenny.

Nowa era w monitorowaniu jakości powietrza: Sentinel-4 rozpoczął misję nad Europą

Napisane przez Aneta Gienibor w dniu 4 lipca, 2025. Opublikowano w Aktualności, Emisje, Gazy cieplarniane, Jakość powietrza, Promieniowanie UV i ozon, Skład atmosfery z satelity.

1 lipca 2025 roku z kosmodromu Cape Canaveral wystartowała misja satelitarna MTG-S1 (Meteosat Trzeciej Generacji – Sounder) z umieszczonym na jej pokładzie instrumentem Sentinel-4. To pierwszy europejski instrument geostacjonarny przeznaczony wyłącznie do monitorowania jakości powietrza nad Europą. Urządzenie umożliwi prowadzenie obserwacji z rozdzielczością czasową na poziomie jednej godziny – co oznacza przełom w prognozowaniu i analizie zanieczyszczeń atmosferycznych.

Główne funkcje Sentinel-4A

Sentinel-4 to spektrometr działający w zakresie ultrafioletu (UV), światła widzialnego (VIS) i bliskiej podczerwieni (NIR). Zamontowany na satelicie MTG-S1, orbitującym 36 000 km nad Ziemią (na orbicie geostacjonarnej), będzie prowadził regularne, co godzinę, skanowanieatmosfery nad Europą i częścią Afryki Północnej.

Schemat satelity MTG-S1 z instrumentami
źródło: esa.int

Obserwacje będą obejmować kluczowe składniki wpływające na jakość powietrza:

Dwutlenek azotu (NO₂)
Ozon troposferyczny (O₃)
Dwutlenek siarki (SO₂)
Formaldehyd (HCHO)
Aerozole atmosferyczne

Co zmienia Sentinel-4A?

W porównaniu do istniejących satelitów (np. Sentinel-5P, który znajduje się na orbicie polarnej i dostarcza jedną obserwację Europy dziennie). Sentinel-4 umożliwia śledzenie dziennego cyklu zmian stężeń zanieczyszczeń – co jest kluczowe w kontekście prognozowania krótkoterminowego oraz monitorowania epizodów smogowych czy transportu zanieczyszczeń.

Dane z Sentinel-4 będą zasilać systemy prognoz Copernicus Atmosphere Monitoring Service (CAMS), poprawiając dokładność prognoz regionalnych i globalnych, m.in. przez lepsze warunki brzegowe i dokładniejszą inicjalizację modeli numerycznych.

Spektrometr Copernicus Sentinel-4 obserwuje dwutlenek azotu nad Europą i północną Afryką
źródło: esa.int

Znaczenie dla CAMS

Sentinel-4 wspiera realizację unijnych polityk, takich jak:

Dyrektywa UE 2024/2881 o jakości powietrza
Europejski plan działania na rzecz eliminacji zanieczyszczeń („Zero Pollution”)
Dyrektywa NEC dotycząca redukcji emisji

Dzięki nowym danym CAMS może oferować:
✔ lepsze mapy jakości powietrza,
✔ skuteczniejsze narzędzia dla decydentów,
✔ nowe usługi związane z emisjami i zdrowiem publicznym.

„Sentinel-4 otwiera nowy rozdział w modelowaniu jakości powietrza – po raz pierwszy mamy możliwość śledzenia godzinowej zmienności zanieczyszczeń w czasie rzeczywistym. To kluczowe narzędzie nie tylko dla krajowych systemów prognoz, ale przede wszystkim dla międzynarodowej współpracy w zakresie oceny transportu transgranicznego zanieczyszczeń i szybszego reagowania na epizody smogowe.”
— prof. Jacek Kamiński, ZMAiK IOŚ-PIB

Model GEM-AQ, stosowany w IOŚ-PIB, jest częścią prognozy wiązkowej CAMS, a profesor Jacek Kamiński – autor modelu GEM-AQ z Zakładu Modelowania Atmosfery i Klimatu – jest od 2013 roku członkiem Mission Advisory Group dla Sentinel-4 przy ESA. Dzięki projektom prowadzonym przez prof. Kamińskiego, IOŚ-PIB jest gotowy do wykorzystania danych z Sentinel-4.

Start rakiety Falcon 9 z MTG-S1
źródło: esa.int

🌐 Więcej informacji o misji:

Mgła w Polsce w latach 1973-2020

Napisane przez Aneta Gienibor w dniu 29 maja, 2025. Opublikowano w Aktualności, Gazy cieplarniane, Jakość powietrza.

Mgła w Polsce w latach 1973-2020 – częstość występowania, widzialność i bezpieczeństwo na drogach oraz powiązanie z jakością powietrza (na podstawie publikacji Olgi Zawadzkiej-Mańko i Krzysztofa M. Markowicza)

Mgła to powszechne i potencjalnie niebezpieczne zjawisko, którego występowanie i charakterystyka związane są z warunkami meteorologicznymi oraz jakością powietrza. Badanie oparte na wieloletnich danych z polskich stacji meteorologicznych IMGW-PIB pokazuje, w jaki sposób zmieniała się częstość występowania mgieł, ale także ich najważniejszy z punktu widzenia bezpieczeństwa parametr – widzialność we mgle.

Czym jest mgła?

Mgła powstaje w wyniku kondensacji pary wodnej na cząstkach aerozolu atmosferycznego blisko powierzchni ziemi. Przyjmuje się, że mamy do czynienia z mgłą, kiedy widzialność spada poniżej 1000 m. Widzialność to miara przezroczystości powietrza, określana jako największa odległość, z której mogą być jeszcze widoczne obserwowane obiekty.

Na występowanie lub brak mgły wpływ mają zróżnicowane czynniki, takie jak topografia, zbiorniki wodne czy typ podłoża. Mgła może stanowić poważne zagrożenie, powodując straty gospodarcze i zagrożenie życia – szczególnie ze względu na wypadki drogowe oraz wydłużenie czasu transportu ludzi i towarów. W rolnictwie mgła może z jednej strony zwiększać ryzyko chorób roślin, a z drugiej – poprawiać wydajność upraw. Sprzyjającymi warunkami dla jej powstawania są niska temperatura i brak wiatru, czyli czynniki typowe dla chłodnej pory roku, co dobrze ilustruje poniższa grafika, przypominająca o jesiennych mgłach w listopadzie.

Średnia roczna liczba godzin z mgłą w danym miesiącu (górna część) i liczba dni z mgłą (dolna część) w Polsce w latach 1973–2020.

W analizowanym okresie 1973-2020 średnia liczba dni z mgłą była zróżnicowana w skali kraju, przyjmując wartości w przedziale od 40 do 77 dni w roku.

Dla całego okresu objętego badaniem odnotowano wyraźny trend spadkowy dla liczby dni z mgłą, co – w najprostszym ujęciu – można uznać za konsekwencję wzrostu średniej temperatury w Polsce, przy czym spadek ten był silniejszy przed rokiem 1990 niż w późniejszym okresie.

Względny trend zmiany [%] liczby dni z mgłą w dwóch okresach: 1973-1989 (lewa połowa okręgu) i 1990-2020 (prawa połowa okręgu).

Po roku 1900 zauważalny jest spadkowy trend dla parametru widzialności we mgle, co najprawdopodobniej związane było ze zmianą typu emisji atmosferycznych pochodzenia antropogenicznego. W najprostszej interpretacji można przyjąć, że spadek aktywności przemysłowej w Polsce został zastąpiony niską emisją z indywidualnych systemów grzewczych w gospodarstwach domowych, których liczba gwałtownie wzrosła po 1990 roku. Zmiana ta prawdopodobnie wpłynęła na dominujący typ aerozoli atmosferycznych, odpowiadających za charakterystykę mgły, w tym parametr widzialności, co z kolei przekłada się m.in. na pogorszenie bezpieczeństwa w ruchu drogowym.

Trend zmian parametru widzialności we mgle [liczba metrów na dekadę] w dwóch okresach: 1973-1989 (lewa połowa okręgu) i 1990-2020 (prawa połowa okręgu).

Zachęcamy do zapoznania się ze szczegółami badań w oryginalnej publikacji.