W czasopiśmie Environmental Sciences Europe ukazała najnowsza publikacja Zakładu Modelowania Atmosfery i Klimatu z IOŚ-PIB: „Changes in air quality in Poland in 2020 in the context of the COVID-19 pandemic: spatial and seasonal analysis”. Artykuł jest dostępny w formule open access i można się z nim zapoznać pod tym linkiem: https://enveurope.springeropen.com/articles/10.1186/s12302-025-01149-y
W pracy przedstawiono szczegółową analizę jakości powietrza w Polsce w 2020 roku, czyli w okresie, gdy pandemia COVID-19 w istotny sposób wpłynęła na funkcjonowanie gospodarki oraz mobilność społeczeństwa. Celem pracy badawczej było uchwycenie, w jakim stopniu ograniczenia związane z lockdownem przełożyły się na zmiany stężeń zanieczyszczeń powietrza. W badaniach wykorzystano dane z sieci pomiarowej Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska i przeanalizowano sezonowe oraz przestrzenne różnice w stężeniach pyłów zawieszonych PM10 i PM2.5, dwutlenku azotu oraz benzo(a)pirenu, porównując je z wynikami z roku 2019.
Uzyskane wyniki pokazują, że najbardziej wyraźne i jednoznaczne zmiany dotyczyły dwutlenku azotu, którego stężenia znacząco spadły w dużych miastach, szczególnie w okresach obowiązywania ścisłych ograniczeń w ruchu drogowym. W przypadku pyłów zawieszonych również obserwowano obniżenia stężeń, jednak ich skala była bardziej zróżnicowana, a sam efekt w dużej mierze zależał od warunków meteorologicznych i struktury lokalnych emisji. Analiza benzo(a)pirenu nie pozwoliła z kolei na wskazanie jednoznacznego trendu, co wynika z faktu, że w Polsce jego głównym źródłem pozostaje indywidualne ogrzewanie budynków, niezależne od ograniczeń pandemicznych.
Szczególnie interesujące okazały się różnice przestrzenne. W południowej Polsce, gdzie emisje komunikacyjne i przemysłowe odgrywają dużą rolę, spadki były bardziej widoczne, podczas gdy w niektórych regionach, takich jak północno-wschodnia część kraju, obserwowano lokalne wzrosty lub brak wyraźnych zmian. Tego rodzaju kontrasty podkreślają złożoność zjawiska i pokazują, że poprawa jakości powietrza w czasie pandemii nie była procesem jednolitym.
Podsumowując, pandemia COVID-19 uwidoczniła, jak silnie jakość powietrza reaguje na zmniejszenie aktywności transportowej i częściowo gospodarczej. Jednocześnie wyniki badania wskazują, że trwała poprawa wymaga systemowych działań ograniczających emisje, które będą skuteczne niezależnie od wyjątkowych sytuacji takich jak lockdown. Wyniki pracy ZMAiK stanowią bazę do dalszych badań oraz mogą zostać wykorzystane w dyskusjach na temat polityki środowiskowej i działań na rzecz poprawy jakości powietrza w Polsce.
